Ο ΠΑΠΠΟΥΣ ΜΟΥ Ο ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ : ΔΥΟ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΡΙΓΛΙΑΝΩΝ

[Στάθης Δημητρακός]

Ο ΠΑΠΠΟΥΣ ΜΟΥ Ο ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ : ΔΥΟ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΡΙΓΛΙΑΝΩΝ


1.Αναμνήσεις Τριγλιανών, «Ένας Τριγλιανός θυμάται» του Σταύρου Βελισσάρη,[1] «Τριγλιανά Νέα», 20/4/1981, αρ. φύλλου 31.

 
"Χαρακτηριστικό της ξενοιασιάς του κόσμου εκείνη την περίοδο και της γενικής πεποιθήσεως ότι η λευτεριά που έρχεται θα ήταν μόνιμη, είναι και το παρακάτω επεισόδιο που μου διηγήθηκαν οι μεγαλύτεροι αδελφοί μου. Συνέβη στο καφενείο μας με πρωταγωνιστή τον φίλο του πατέρα μου, τον Πολυχρόνη τον Βαμβακά, [2] ο οποίος, αν και κοντός στο σώμα και αδύνατος, ήταν άφθαστος δουλευτής και με καρδιά λιονταριού. Όπως ήταν λοιπόν, μια Κυριακή μεσημέρι, καθισμένοι με το φίλο του Αρχιμήδη* [3] και κουτσόπιναν, εξέφρασε έντονα την επιθυμία στον πατέρα μας να δείρει τους τρεις Τουρκαλάδες υπαλλήλους από τα Μουδανιά, που κουβέντιαζαν ήσυχα σε μια άλλη γωνιά του καφενείου.
Ο πατέρας νηφάλιος και ψύχραιμος, όπως πάντα, τον απέτρεψε. Αλλά εκείνος, μόλις ο πατέρας μου πήγαινε στον πάγκο για δουλειά, κάνοντας ότι θα σηκωθεί, φώναζε δυνατά :«Αναστάση[4], θα σηκωθώ»! Ο πατέρας έτρεχε πάλι να τον καθησυχάσει, κάνοντας νόημα και στους Τούρκους να μη δίνουν σημασία, γιατί ήταν καμώματα μεθυσμένου. Αυτό επανελήφθη όμως δύο-τρεις φορές ακόμα, έως ότου ανάγκασε τους τρεις Τούρκους να σηκωθούν να φύγουν. Επειδή όμως, ο Πολυχρόνης με τον Αρχιμήδη δεν μπόρεσαν να ξεθυμάνουν εκεί, πήγαν το βραδάκι της ίδιας μέρας, μεθυσμένοι για τα καλά, στο τούρκικο καφενείο, στον τουρκομαχαλά και ξέσπασαν στους καθ' όλα φιλήσυχους  Τούρκους του χωριού. Ας σημειωθεί ότι όλα αυτά συνέβαιναν πριν ακόμη έρθουν ελληνικά στρατεύματα στο χωριό".
     

2. Θανάση Πιστικίδη [5] «Τριγλια Βιθυνιας», Ραφήνα Οκτώβρης 1983
                    Οι Χαμένες Πατρίδες ζουν
                  Ραφήνα Αττικής ,Νέα Τρίγλια Χαλκιδικής             
Κεφάλαιο 9ο Εγκατάσταση -Αποκατάσταση σελ.126-128.

[...] Η μοναδική πληγή όμως του τόπου είναι η ελονοσία. Υπήρχε βέβαια ένα μικρό έλος στη θέση  όπου είναι σήμερά το ποτάμι,[...].Το κακό ήταν ότι κοντά στο έλος, αυτό στήθηκαν τσαντήρια κι έτσι με τη βοήθεια του υποσιτισμού και των κακουχιών, η ελονοσία θέρισε πολύ κόσμο [...].
[...]  Ένα άλλο γεγονός, που για καναδυό χρόνια έκαμε βασανιστική τη ζωή, ήταν το ότι μερικοί από τους απελευθερωμένους κολίγους δεν αρκέσθηκαν στην απελευθέρωσή τους και στο ότι ο Σκουζές , τους παρουσίασε σαν εμφυτευτές στα καλύτερα κτήματα (αμπέλια) και το κράτος τ' αποδέχθηκε και τους τα παραχώρησε. Αντί να κάμουν μια εικόνα τόσο στο Βενιζέλο όσο και στον Πλαστήρα γι' αυτή την εύνοια, σε λίγο καιρό επέστρεψαν κι ήλθαν στη Ραφήνα, από το Πικερμι, όπου είχανε εγκατασταθεί, κι απαιτούσαν να σπείρουν και να φυτέψουν αμπέλια κι ελιές σε κτήματα, που δεν τους ανήκαν ,και, φυσικά ,διάλεξαν τα καλύτερα κτήματα, τα πλησιέστερα στη θάλασσα και το κέντρο. Όπως ήταν φυσικό οι Τριγλιανοί αντέδρασαν κι αρχίσαν μαζί τους καθημερινές προστριβές ,καυγάδες και ξυλοδαρμοί. Εζήτησαν και πάλι τη συνδρομή του Γιώργου Σταυρίδη[6], ο οποίος με δυο μακροσκελέστατες επιστολές και με προσωπικές παραστάσεις στα αρμόδια Υπουργεία κατ' επανάληψη, κατόρθωσε να τους κόψει κάπως τη φόρα. Λιγόστεψαν κι αραιώσαν οι επιδρομές αλλά ήταν αρκετοί αυτοί που επέμεναν. Ώσπου η υπόθεση σταμάτησε, όταν πια αποφάσισαν να τους αντιμετωπίσουν όλοι μαζί και δυναμικά.
Είχαν κατέβει κείνη τη μέρα καμιά εικοσαριά απ' αυτούς κι άρχισαν να φυτεύουν αμπέλι. Τέσσερις-πέντε απ' αυτούς, οπλοφορώντας, με πιστόλια και μακρύκανα, φύλαγαν τους υπόλοιπους, που είχαν αρχίσει το φύτεμα. Επήγε μια ομάδα δικών μας να τους σταματήσει, αλλά τους απείλησαν και έτσι αναγκαστικά υποχώρησαν. Τότε πήγαν και συγκέντρωσαν κι άλλους Τριγλιανους ,έγιναν καμιά πενηνταριά, αποφασισμένοι να δώσουν οπωσδήποτε κάποιο τέλος  σ 'αυτή την αρπακτικότητα. Έπεσαν πάνω τους χωρίς δισταγμό, τους αφόπλισαν, έσπασαν καναδυό μακρύκανα,τους πήραν τα πιστόλια κι ύστερα από ένα γερό ξυλοφόρτωμα το  θαύμα έγινε, οι επιδρομές σταμάτησαν.
'Έτσι για την ιστορία και επειδή το θέμα είναι πολύ συζητημένο, γράφω τα ονόματα αυτών που διακρίθηκαν στον καβγά: Ο θείος μου ο Βασίλης Κολιβίδης,[7] που πήρε το πιστόλι τ' αρχηγού τους Γεώργη Ξηντάρα[8], ο Αρχιμήδης Δημητρακός[9]και ο Θόδωρος Πόπος[10]. Αλλά όλοι πάλεψαν παλικαρίσια.
Οι «φίλοι» μας, όμως, δεν κατέθεσαν τελείως τα όπλα. Έπαψαν βέβαια να κατεβαίνουν στην Ραφήνα, για να καταπατήσουν, βρήκαν όμως άλλο τρόπο για να πάρουν τη ρεβάνς, για το ξυλοφόρτωμα και το διώξιμο από τη Ραφήνα. Κατοικούσαν στο Πικέρμι, το οποίο ήταν στρατηγική θέση για το κατέβασμα στην Αθήνα, που πουλούσαν ξύλα, ήταν το μοναδικό πέρασμα. Μέχρι τότε οι Τριγλιανοί πήγαιναν για να πουλήσουν ξύλα στην Αθήνα όταν μπορούσε ο καθένας, και κάθε βραδύ έφευγαν μια-δυο η και τρεις σούστες φορτωμένες γι' Αθήνα.  Οι <<φίλοι>>  μας άρχισαν να στήνουν καρτέρι-ενέδρα-στην παλιά στενή γέφυρα, που ήταν το μοναδικό πέρασμα . Έπιαναν εκεί τους Τριγλιανούς, τους άδειαζαν τις σούστες κι έκαιγαν τα ξύλα στη μέση του δρόμου, τους κτυπούσαν και  τους γυρίζαν πίσω. Αυτό κράτησε βέβαια πολύ λίγο, ίσως μια βδομάδα η δέκα μέρες .Αναζητήθηκε από τους Τριγλιανούς  τρόπος αυτοάμυνας και ,φυσικά, βρέθηκε. Καθορίστηκαν δυο μέρες καθόδου στην Αθήνα τη βδομάδα και μάλιστα ομαδικά, δέκα και παραπάνω σούστες από δυο τουλάχιστον συνοδούς η καθεμία. Έτσι οι «φίλοι» μας αιφνιδιάστηκαν και την πρώτη μάχη την κέρδισαν οι Τριγλιανοί, καθώς και τις άλλες που ακολούθησαν. Τότε πια κατάλαβαν πως δεν μπορούσαν να συνεχίσουν, οι ενέδρες και οι επιθέσεις σταμάτησαν. Αργότερα, σε μερικά χρόνια ξεχάστηκαν οι διαφορές του παρελθόντος κι όλοι έγιναν καλοί φίλοι [...]. 

Σημειώσεις
[1] Σταύρος Βελισσάρης (Βελισάριος) (Τριγλια1915-Καβαλα1983). Γιος του Αναστάση. Ο αδελφός του Λάζαρος Βελισσάρης έχει γράψει το βιβλίο: «Πορεία ζωής» Δημοτική Βιβλιοθήκη Καβάλας 1988.
[2]Πολυχρόνης Βαμβακάς 1865-1939: Στο Δημοτολόγιο Θεσσαλονίκης δηλώθηκε με έτος
γέννησης 1867 και γεωργός.
[3] Ο παππούς μου, Αρχιμήδης Δημητρακός του Δημητρίου (Τρίγλια 1866- Ραφήνα 1948). Ήταν ψηλός και γεροδεμένος.  Είχε στη Τρίγλια αδελφικό φίλο τον Πολυχρόνη Βαμβακά. Με το βαφτιστικό του όνομα  Αρχιμήδης -μοναδικό στην Τρίγλια- τον γνώριζαν και τον έλεγαν έτσι όλοι στην πατρίδα τα παιδιά του και το εγγόνια του ακόμα τα αποκαλούσαν με το βαφτιστικό τους και με το «ο Αρχιμήδης ή του Αρχιμήδη».
[4] Αναστάσιος Βελισαριος  [Βελισσαρης ] (Βελισσαριος,όπως δηλώθηκε στο δημοτολόγιο Καβάλας το 1929). Τρίγλια 1871- Καβάλα 1938
[5] Θανάσης Πιστικίδης (Τρίγλια 1918 -  Ραφήνα 1996). Έγραψε τέσσερα βιβλία:
1.Τρίγλια Βιθυνίας  οι χαμένες πατρίδες ζουν ,Ραφήνα Αττικής, Νέα Τρίγλια Χαλκιδικής
Οκτώβρης 1983.
2    Ραφήνα, ριζώματα-Βιώματα-Παθήματα, Αληθινές Ιστορίες, 1985.
3    «Πες μας παππού», 1986.
4    Εσύ δεν πείνασες, διηγήματα της ζωής και του μόχθου, 1987. 

[6]Ο Τριγλιανός Γεώργιος  Δημοσθένους Σταυρίδης[Τρίγλια 1881 -Αθηνα1960] είχε ιδρύσει το 1910 στην Κωνσταντινούπολη τον ασφαλιστικό οίκο Αδελφών Σταυρίδη[Γεώργιος, Σταύρος, Αρίων ] και το 1914 μετέφερε την έδρα της επιχείρησής του στην Αθήνα. (Σταδίου 47 και Γ. Σταύρου 2). 'Ήταν σημαντική η προσφορά στους Τριγλιανούς πρόσφυγες, για την επιλογή και απαλλοτρίωση του κτήματος Σκουζέ στη Ραφήνα, για την εκεί εγκατάστασή τους.
[7]Βασίλειος Κολυβίδης Τρίγλια 1874- Ραφήνα 1962
[8] Γεώργης Ξηντάρας : γόνος της οικογένειας των γεωργοκτηνοτρόφων Ξηντάρα
[ Ξηνταραραιοι ] , που κατοικούσαν  στο μικρό τότε  χωριό Πικέρμι.

[9]Σταθμοί της ζωής του Αρχιμήδη: Γεννήθηκε στην Τρίγλια της Προποντίδας (1866). Παντρεύτηκε την Μαρία Ντρουμπουνέτη μετά από 9 χρόνια αρραβώνα. Απέκτησαν τρία αγόρια το Στάθη(1910) ,το Χρήστο (1912) και το Δημητρό(1920) . Μετανάστευσε αρχές της δεκαετίας του '20 στην Ρουμανία στον ποταμό Δούναβη* (Γαλάτσι**, Βραΐλα**). Δούλεψε στα σλέπια. Προστάτης των Τριγλιανών ο Ευεργέτης Ιωάννης Σάπαρης. Μια εποχή πήγε και η οικογένειά του εκεί. Γύρισε στην Τρίγλια περί τέλος τηςδεκαετιας'20 και έκτισε το σπίτι που σώζεται μέχρι σήμερα (Sari  Sokak 3) ψηλά λίγο πιο πάνω από την Παντοβασίλισσα. Με την Έξοδο, η οικογένεια  βγήκε στη Ραιδεστό, μετά στην Θεσσαλονίκη, Καραμπουρνάκι και Τούμπα.
Η Ραφήνα ήταν επιλογή του. Μόλις έμαθε ότι Τριγλιανοί πάνε στην Ραφήνα, κατέβηκε από την Θεσσαλονίκη μόνος του για να την δει. Την είδε. Γύρισε στην Τούμπα και είπε στην οικογένεια : «Φύγαμε για Ραφήνα».  « Μας έφερε στην Ραφήνα», μου έλεγε ο πατέρας μου. Γιατί; Γιατί είχε θάλασσα, αγαπούσε πολύ τη θάλασσα, γιατί είχε τοπίο που έμοιαζε με την πατρίδα και γιατί ήταν πολύ κοντά στην Αθήνα. Πέρασε δύσκολα χρόνια, ποτέ δεν το έβαζε κάτω Μετά το θάνατο του πρώτου γιού Στάθη στη Αλβανία (1940), πήρε την κάτω βόλτα, βαρύτατο πλήγμα γι' αυτόν. Όταν γεννήθηκα μετά από κάμποσο καιρό δεν ήθελε να με βαφτίσουν με το όνομα του..
«Στάθη θα το βγάλετε το παιδί».   

* Ο ποταμός Δούναβης μια τεράστια επιβλητική υδάτινη λεωφόρος που  διατρέχει από τον Μέλανα Δρυμό εννέα χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, εξάσκησε ισχυρή έλξη στους Έλληνες εμπόρους και θαλασσοπόρους.
Από τον πιο απλό ναύτη, τον λεμβούχο, τον καπετάνιο του σλεπιού (Μικρό εφοδιαστικό πλοιάριο ,ποταμόπλοιο), του ρυμουλκού, μέχρι και τον μεγαλύτερο εφοπλιστή, οι Έλληνες δημιούργησαν την ποταμοπλοΐα στον Κάτω Δούναβη.
**Το Γκαλάτσι ή Γαλάτσι (ρουμ.: Galaţi) είναι πόλη και λιμάνι στην ανατολική Ρουμανία, έδρα της ομώνυμης περιοχής, στην ιστορική περιοχή της Μολδαβίας. Είναι λιμάνι στον Ποταμό Δούναβη, πολύ κοντά στην πόλη Βραΐλα.
**Η Μπράιλα ή Βραΐλα (ρουμ.: Brăila ) είναι πόλη της νοτιοανατολικής Ρουμανίας και λιμάνι στο Δούναβη. Βρίσκεται περίπου 200 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Βουκουρεστίου.
[10] Θεόδωρος Πόππος: Τριγλιανός που εγκαταστάθηκε στην Ραφήνα, πατέρας της Ολυμπίας και του Γιάννη.

Επιμέλεια: Στάθης Δημητρακός,


Πηγές:

1.Αναμνήσεις Τριγλιανών, «Ένας Τριγλιανός θυμάται» του Σταύρου Βελισσάρη, «Τριγλιανά Νέα», 20/4/1981, αρ. φύλλου 31. 
2. Θανάσης Πιστικίδης , «Τρίγλια Βιθυνίας»  Οι χαμένες πατρίδες ζουν, Ραφήνα Αττικής ,Νέα Τρίγλια Χαλκιδικής, Ραφήνα  Οκτώβρης 1983
3. Γεώργιος Κανάκης, Οι Έλληνες δαμάζουν τα νερά του Δούναβη, Ελληνικό Ινστιτούτο Ναυτικής Εταιρείας (ΕΛ.Ι.Ν.ΙΣ.)
4. Βικιπαιδεία, Γαλάτσι και Βραΐλα Ρουμανίας.
5 . Ευγενία Μυτιληναίου, Μάκης Αποστολάτος, Βασίλης Σακελλαρίδης. Μελέτη των Γενεαλογικών Δέντρων των Τριγλιανών (υπό δημοσίευση). 

[Βασίλης Σακελλαρίδης]

Πολύ μου άρεσε. Φαινομενικά ανεξάρτητες ιστορίες από την Τρίγλια (Βελισσάρης) και από τη Ραφήνα (Πιστικίδης), έχουν όμως τους ίδιους πρωταγωνιστές. 100 χρόνια αργότερα συνδέονται αυτές οι ιστορίες και σχολιάζονται από το Στάθη, ο οποίος δίνει άλλη διάσταση στις ιστορίες αφού τις σχολιάζει και τις τεκμηριώνει με την πολυτέλεια της γνώσης ενός ιστορικού.